«Εξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης το μετρό»

Nov 15th, 2015

Efsyn.gr, 04.10.15

Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Η διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης δεν μασάει τα λόγια της. Υπεραμύνεται, φυσικά, της παραμονής των βυζαντινών ευρημάτων στον σταθμό Βενιζέλου. Πιστεύει όμως ότι το ίδιο το έργο κακώς ξεκίνησε σε μια πόλη γεμάτη αρχαιότητες. «Τα 9,5 χιλιόμετρα τα κάνεις με τα πόδια σε… 50 λεπτά», λέει

Η τελευταία απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου να μην αποσπαστεί το σπουδαίο μνημειακό σύνολο της βυζαντινής Θεσσαλονίκης από τον σταθμό του μετρό στη Βενιζέλου και να προκριθεί λύση για την ανάδειξή του, με ή χωρίς τον σταθμό, έχει προκαλέσει νέες αντιδράσεις.

Συζητήσαμε με την Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, αρχαιολόγο και ανασκαφέα, με δεκάδες ανακοινώσεις σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια, και διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Διακρίνεται για την ευθύτητα των λόγων της και τις γνώσεις της για τη γενέθλια πόλη της και τη μακεδονική γη. Με τη βοήθειά της ξετυλίγουμε το κουβάρι των εξελίξεων.

• Ποια είναι η επιστημονική άποψη και η προσωπική θέση σας για τη μη απόσπαση των αρχαιοτήτων από τον σταθμό Βενιζέλου;

Είμαι ανασκαφέας της Θεσσαλονίκης σχεδόν 30 χρόνια και έχω βιώσει όλη την πορεία της καταστροφής της, ακόμα και στους νεότερους χρόνους. Ταυτόχρονα, είναι η γενέτειρά μου, την αγαπάω, την πονάω και θέλω σαφώς να έχει καλύτερη όψη και καλύτερη εκπροσώπηση του ιστορικού παρελθόντος της. Είναι, ίσως, η μοναδική ευρωπαϊκή πόλη, που σώζει την περίμετρο των τειχών της από τόσο πρώιμα χρόνια.

Επίσης, είναι η μοναδική βυζαντινή πόλη στον ευρωπαϊκό χώρο που γνωρίζουμε ακριβώς την έκτασή της, μαζί με την Κωνσταντινούπολη, που ανήκει όμως στην ευρωπαϊκή Τουρκία. Οταν μια πόλη περιβάλλεται από τα τείχη της και αυτά σώζονται, είναι τραγικό λάθος να σκαλίζεις τα σωθικά της. Είναι περισσότερο από βέβαιο ότι θα βρεις μπροστά σου πολλά σημαντικά προβλήματα.

• Είχατε επισημάνει οι αρχαιολόγοι την άποψη εναντίον των υπόγειων κατασκευών;

Τα τελευταία 25 χρόνια η Θεσσαλονίκη αντιμετώπισε σωρεία προβλημάτων από την εμμονή πολλών αρχόντων της που θέλησαν να κάνουν υπόγειες κατασκευές. Επανειλημμένα από το 1994 τονίζαμε να μην ανοίξουν τίποτα που να αφορά υπόγεια κατασκευή μετρό.

Ή τουλάχιστον να μην αγγίξουν τις αρχαίες επιχώσεις, γιατί γνωρίζαμε πού αρχίζουν και πού σταματούν. Χρειαζόταν πράγματι μετρό η Θεσσαλονίκη, αλλά εκτός των τειχών. Την απόσταση των 9,5 χιλιομέτρων μέσα στην πόλη τη διανύεις σε… 50 λεπτά με τα πόδια. Μετρό χρειαζόταν από το Σιντριβάνι μέχρι το αεροδρόμιο, που τελικά δεν θα έχει. Ηταν εξαρχής τραγικό λάθος να γίνει μετρό εντός των τειχών. Θα ήταν πιο εύκολος και πιο φτηνός ο σχεδιασμός ενός «ελαφρού» μέσου.

• Λέτε ότι είναι μια ιστορία παλιά. Για τις αρχαιότητες είχε ληφθεί μέριμνα;

Ξεκίνησε ο Κούβελας, με «την τρύπα», όπως λέμε στη Θεσσαλονίκη. Μετά ο Παπαγεωργόπουλος θέλησε να πάρει όλη τη δόξα μόνος του και να φτιάξει μετρό στην πόλη. Από το 1994, που πρωτοξεκίνησαν οι εργασίες, καταλήξαμε το 2004 σε ένα κατάπτυστο, κατά τη γνώμη μου, μνημόνιο συνεργασίας. Δεν αναφερόταν πουθενά ότι κάποιες αρχαιότητες μπορούν να μείνουν στη θέση τους. Εγραφε ότι θα αφαιρούνται για να προχωράει το έργο. Και σε αυτό πατάει σήμερα η εταιρεία. Παρότι είχαμε διαμηνύσει ότι είναι επικίνδυνο -και εγώ προσωπικά-, ο Χρήστος Ζαχόπουλος το υπέγραψε.

• Η μοναδικότητα του ευρήματος στον σταθμό Βενιζέλου πού έγκειται;

Δεν έχουμε αστικούς ιστούς του Βυζαντίου, που ήταν κατεξοχήν κοσμική αυτοκρατορία, και όχι θρησκευτικού τύπου. Δεν έχουμε δείγματα της αστικής ζωής και αυτό το εύρημα είναι μοναδικό σε παγκόσμιο επίπεδο. Μας δείχνει πώς ήταν οργανωμένη η πόλη. Οταν βρίσκεις τέτοιους θησαυρούς, δεν τους μετακινείς. Τους αναστηλώνεις και τους αναδεικνύεις. Ενας δρόμος έχει την αξία του γιατί είναι εκεί που είναι. Είναι τοπόσημο. Δεν τον πας αλλού.

«Εξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης το μετρό»

Οταν τον σηκώσεις, του καταστρέφεις την αυθεντικότητα. Είναι ένα τρομερό ατού για τη Θεσσαλονίκη, που χρόνια ψάχνει αλλόφρων μια ταυτότητα, τη φυσιογνωμία της. Λύσεις υπάρχουν. Δεν θέλουν να τις εφαρμόσουν στην Αττικό Μετρό. Είναι προφανές. Αν ήθελε να αδράξει τα σημεία των καιρών, θα έκανε έναν σταθμό-πρότυπο και θα πωλούσε το «knowhow» σε όλο τον κόσμο.

Πάνω σ’ αυτόν τον δρόμο διαδραματίστηκαν σημαντικά γεγονότα της πόλης. Είναι κεντρικός οδικός άξονας. Εκατέρωθεν βρίσκονται τα εργαστήρια χρυσοχοΐας και χαλκουργίας, που ήταν διάσημα στο Βυζάντιο -εξακολουθούμε να έχουμε την ίδια χρήση σήμερα στην Εγνατία-, ενώ περιβάλλεται από σημαντικά κτίρια και κλείνει με ένα τετράπυλο.

• Εάν δεν υπερασπιζόταν σταθερά και επίμονα ο Γιάννης Μπουτάρης την παραμονή των βυζαντινών αρχαιοτήτων εκεί, θα είχαν ήδη μετακινηθεί;

Οπωσδήποτε. Το εύρημα έμεινε στη θέση του αποκλειστικά και μόνο χάρη σε αυτόν τον άνθρωπο. Οι αρχαιολόγοι διατύπωσαν τη σπουδαιότητά του. Αλλά, για πρώτη φορά στα χρονικά, μια τοπική αυτοδιοίκηση και ένας δήμαρχος σώζει κάτι που οφείλαμε να το σώσουμε εμείς. Τη σημαντικότητα του ευρήματος την αντιλαμβάνεσαι μόνο όταν πατήσεις το πόδι σου εκεί. Είναι η βυζαντινή Πομπηία μας. Σκόπιμα δεν έγινε αυτοψία, όπως σκόπιμα δεν επιτρέπει η εταιρεία να κατεβεί κανένας. Αν άφηναν τον κόσμο να το δει, ο εμπορικός σύλλογος όχι δεν θα διαμαρτυρόταν, αλλά θα το υπερασπιζόταν περισσότερο από τους αρχαιολόγους. Ολόκληρη η πόλη θα ήθελε να το σώσει.

No comments yet.